Irak to państwo leżące na terenie Starożytnej Mezopotamii w skład wchodzą także małe obszary Syrii I Turcji.
Źródło:http://zapytaj.onet.pl/Category/002,019/2,21818278,Podaj_nazwy_panstw_lezacych_wspolczesnie_na_obszarze_starozytnej_Mezopotamii.html

Obecna sytuacja polityczna i społeczna na terenach Mezopotamii


Obalenie reżimu Saddama Husajna pogłębiło mocno skrywane konflikty panujące pomiędzy poszczególnymi grupami etnicznymi i religijnymi Iraku, a także obnażyło różnice panujące wewnątrz poszczególnych grup.W miejscu rozwiązanej partii BAAS pojawiły się formacje polityczne oraz stowarzyszenia o charakterze religijno-etnicznym, które mocno rozdrobniły i zdezintegrowały scenę polityczną kraju. W procesie zdobywania poparcia społecznego i władzy wiele z nich posługuje się naciskami i terrorem przy użyciu własnych bojówek oraz bojowników pochodzących z innych państw islamskich.3 maja 2007 r. w Sharm-Al- Szejk w Egipcie nastąpiła uroczysta inauguracja projektu Organizacji Narodów Zjednoczonych i Iraku pod nazwą „International Compact with Iraq”, którego celem jest stworzenie spójnych mechanizmów współpracy pomiędzy społecznością międzynarodową a władzami Iraku, a także pomoc w realizacji narodowej wizji rozwoju kraju w ciągu najbliższych pięciu lat.oważnym zagrożeniem dla spójności Iraku może być ustawa uchwalona przez parlament iracki w dniu 11 października 2006 r., na mocy której od maja 2008 r. prowincje będą mogły łączyć się w regiony autonomiczne. Ustawa ta forsowana przez szyicki blok parlamentarny Adela Aziza al-Hakima, ma umożliwić utworzenie z dziewięciu południowych prowincji Iraku zamieszkałych z zdecydowanej większości przez szyitów autonomicznego, bogatego w surowce naturalne regionu. Tym samym może doprowadzić do izolacji gospodarczej mniejszość sunnicką, zamieszkującą przede wszystkim centralną część Iraku, pozbawioną bogactw naturalnych (przede wszystkim złóż ropy) oraz dogodnych terenów rolniczych i spowodować spotęgowanie konfliktu społecznego.

Źródło:http://www.pkwirak.wp.mil.pl/pl/29.html

Mezopotamia	Dawniej	Dziś
System polityczny	ogólna charakterystyka Monarcha Królestwa Ustrój polityczny – ogólna charakterystyka MONARCHA Bezpieczeństwo i pomyślność państwa zależała od utrzymania „boskiego ładu”. Jego gwarantem był monaracha – faraon w Egipcie, ensi u Sumerów, lugal, a następnie król w państwie sumeryjsko-akkadyjskim czy żydowskim. Jego władza miała charakter teokratyczny.  W Mezopotamii władca był w trzecim tysiącleciu jeszcze inkarnacją samego boga, jego uosobieniem. W drugim tysiącleciu uważano go już za wybrańca bóstw, zastępcę boga na ziemi. Stopniowy upadek idei boskości panującego był więc wyraźny. Złożyły się na to różne czynniki: · brak trwałego zjednoczenia państw, · upadek państwowości; · złe rządy; · klęski wojenne; · liczne zamachy stanu, detronizacje itp. Władza monarchy miała charakter despotyczny. Panujący łączył w swym ręku całą władzę: · ustawodawczą; · wykonawczą; · sądowniczą; · wojskową. Realizację tych uprawnień traktowano, zgodnie z teokratycznym charakterem państwa, jako wykonywanie woli boga. Była ona święta. Sprzeciwienie się jej uznawano za najcięższe przestępstwo, zagrożone najsurowszymi karami oraz potępieniem w życiu pozagrobowym. ADMINISTRACJA CENTRALNA I LOKALNA Wolę władcy wypełniali urzędnicy państwowi. Na szczeblu centralnym najważniejszą osobą po władcy był jego zastępca, główny dostojnik państwa. W Mezopotamii nosił on tytuł nubanda. Należało do niego: · zarządzanie dworem; · kierowanie sprawami państwa (robotami publicznymi, skarbowością itp.) · naczelne dowództwo wojskowe. Ich faktyczna władza dorównywała nieraz monarszej, dążącej z czasem do ograniczenia kompetencji swych głównych zarządców. Rozrost terytorialny państwa powodował konieczność dalszej rozbudowy aparatu administracyjnego, głównie lokalnego. W Mezopotamii do stworzenia scentralizowanej administracji doszło dopiero w okresie państwa starobabilońskiego (reformy Hammurabiego). Kraj dzielił się na: prowincje z gubernatorami (issaku), wywodzącymi się z dawnych władców lokalnych.  Te dzieliły się na okręgi z naczelnikami (pahatu).  Najniższą jednostką administracyjną była gmina na czele z wójtem (rabianu).  Wszyscy ci urzędnicy mianowani byli przez króla. Sprawowali funkcje administracyjne, policyjne i sądownicze.  SĄDOWNICTWO Formalnie najwyższym sędzią był monarcha, źródło wszelkiej sprawiedliwości. Faktycznie rozstrzygał on jednak tylko sprawy najważniejsze (np. zdradę) lub niektóre odwołania.  Brak rozdziału między władzą sądową a administracyjną powodował, że sądownictwo sprawowali urzędnicy państwowi. W Mezopotamii, w okresie istnienia cywilizacji Sumerów, sądownictwo spoczywało w rękach kapłanów, a miejscem sądu były świątynie. W ręce świeckich urzędników wymiar sprawiedliwości przeszedł dopiero od reform Hammurabiego.  Sądy były kolegialne, a ich skład tworzyli lokalni urzędnicy wyrokujący w otoczeniu asesorów (starszyzna). Najważniejsze sprawy podlegały jednak jurysdykcji królewskich sędziów zawodowych. Ustrój społeczny – ogólna charakterystyka Spośród warstw społecznych najważniejszą rolę w państwie odgrywali KAPŁANI.  Była to grupa zamknięta, dziedziczna. Rozbudowany panteon bóstw i obsługa ich kultu sprawiała, że warstwa ta była dość liczna, a co za tym idzie – wewnętrznie zróżnicowana. Nie stanowiła ona jednak jednego stanu, będąc związana z poszczególnymi świątyniami. Czuwał nad nimi arcykapłan, stojący na czele grupy wyższej, tzw. ojców bożych lub sług bożych, której podlegali kapłani niżsi, tzw. czyści. Swoją wpływową pozycję kapłani zawdzięczali posiadaniu ziemi, władzy i wiedzy, potrafiąc te walory umiejętnie wykorzystać. Ziemia pochodziła z nadań monarszych i formalnie zawsze stanowiła własność władcy, będąc jedynie w użytkowaniu świątyń. Kryzysy organizacji państwowych pozwoliły z czasem świątyniom przejąć nad ziemią władztwo rzeczywiste. Pozycję kapłanów zwiększali sami władcy, przyznając świątyniom liczne przywileje, np.: zwolnienie od robót publicznych,  posiadanie niewolników,  zmniejszanie podatków.  W Mezopotamii wpływy gospodarcze kapłanów były mniejsze niż w innej despotii wschodniej – Egipcie, z kolei intelektualne – większe. W sferze ustrojowo – politycznej świątynia (Zikkurat) w okresie sumeryjskim była nie tylko domem boga, ale tam też znajdowała się siedziba władcy. W jej murach odbywały się też sądy. Własność i władza świątynna od państwowej oddzieliła się dopiero w państwie Akkadów. Ludność świecka generalnie dzieliła się na:  · urzędników,  · żołnierzy,  · kupców,  · rzemieślników,  · chłopów, · niewolników.  W Mezopotamii z początkiem drugiego tysiąclecia, wykształcił się podział społeczeństwa na trzy grupy:  · awilum – pełnoprawni obywatele (potomkowie pierwotnych zdobywców, członkowie rodów miejscowych), z których wywodzili się dostojnicy państwowi i właściciele ziemscy,  · muszkenum – warstwa pośrednia (ludność autochtoniczna i wyzwoleńcy), głównie chłopi, ale też rzemieślnicy i kupcy,  · wardum – niewolnicy. URZĘDNICY, obok kapłanów, byli najbardziej wpływową warstwą społeczną. Sprawne funkcjonowanie państwa i gospodarki spowodowało wykształcenie się tysięcy posad urzędniczych. Pierwotnie funkcje urzędnicze nie były dziedziczne, a droga do uzyskania stanowiska wiodła nie przez urodzenie, lecz zdobyte wykształcenie.  W zmilitaryzowanych despotiach wschodnich duży wpływ i znaczenie osiągnęli też ŻOŁNIERZE. Za poniesione zasługi otrzymywali oni w użytkowanie ziemię oraz pewne przywileje, zwłaszcza podatkowe. KUPCY i RZEMIEŚLNICY stanowili niewielki ułamek społeczeństwa. Gospodarka nie była samowystarczalna. Znaczny poziom osiągnęła jedynie obróbka kamienia. Regularne szlaki handlowe pojawiły się dopiero w drugim tysiącleciu. Położenie prawne tej grupy, w świetle zachowanych źródeł, nie jest jasne, choć wszystko wskazuje na to, że byli oni zaliczani do klasy pełnoprawnych. Najliczniejszą grupą społeczną byli CHŁOPI, stanowiący ponad 90% ogółu ludności. W Mezopotamii panujący, możni i urzędnicy oddawali zazwyczaj chłopom ziemię w dzierżawę bezpośrednią. Z tego tytułu chłopi musieli płacić świadczenia w naturze, wynoszące przeważnie połowę lub trzecią część zbiorów. Dzierżawcami ziemi monarszej byli również żołnierze, którzy uzyskiwali w dzierżawie tzw. ilkum. Obejmowało ono: grunt, dom, ogród, a nawet inwentarz żywy. Ilkum było dziedziczne i niezbywalne. Jego posiadacz zobowiązany był wykonać służbę wojskową osobiście. Naruszenie tego zakazu karano śmiercią, zaś ilkum przekazywano najętemu zastępcy. Źródłem niewoli było: · jeniectwo wojenne; · urodzenie oraz sprzedaż niewypłacalnego dłużnika lub jego rodziny. W rezultacie dominowali NIEWOLNICY państwowi, prywatnych było niewielu. Pod względem prawnym niewolnik był rzeczą. Dopuszczano jednak posiadanie przez niego rodziny i drobnego majątku ruchomego, który po jego śmierci przypadał panu. Wolność zazwyczaj uzyskiwało się poprzez samowykupienie, na które można było pożyczyć pieniądze.  Zbiegostwo niewolników karano śmiercią. Groziła też ona wszystkim osobom, które im w tym pomagały lub ukrywały. W sumie w historii Wschodu znaczenie gospodarcze niewolników nie było wielkie. Największą ich liczną zatrudniał monarcha do wykonywania różnorodnych posług w pałacu (niewolnictwo pałacowe). Państwa - miasta Ustrój polityczny – ogólna charakterystyka Rysem charakterystycznym stosunków politycznych w okresie państw - miast u Sumerów było rozbicie polityczne, brak scentralizowanego, obejmującego cały zasiedlony przez nich obszar państwa.  Jak daleko można sięgnąć w głąb ich historii podzieleni byli na państwa-miasta, w których rządzili kapłani z tytułem en lub ensi (dawniej ten. termin czytano patesi). Sami nosiciele najwyższej władzy używali terminu lugal - król. W ich rękach skupiała się cała władza administracyjna, wojskowa i sądownicza. W rękach kapłanów znajdowała się również władza administracyjna, wojskowa i sądownicza. Był to więc ustrój teokratyczy . Stopniowo, w nie dających się wyjaśnić okolicznościach, wyodrębniła się władza naczelnika wojskowego. Silniejsze ośrodki miejskie podbijały słabsze, a łupy przypadały naczelnikowi i wojownikom, tworzącym arystokrację, podporę władzy naczelnika. Źródła rodzime potwierdziły niesłusznie dawniej kwestionowane informacje Berossosa, że osiągnąwszy władzę w mieście rodzinnym owi naczelnicy poczęli dążyć do zapewnienia sobie przewagi nad całym krajem Sumerów, zakładając krótkotrwałe zresztą dynastie. Powtarzające się bowiem walki między miastami sumeryjskimi, których władcy dążyli do zapewnienia sobie hegemonii w Sumerze, osłabiły pozycję polityczną Sumerów na rzecz Semitów, których nazywamy od ich głównego ośrodka Akad - Akadami. Z dojściem ich do znaczenia rozpoczął się proces postępującej semityzacji Sumerów, który z początkiem II tys. p.n.e. był już faktem. Dlatego też znikła pamięć o ich istnieniu i osiągnięciach, i dopiero nauka na przełomie XIX i XX w. przywołała ich do życia. Liczne dokumenty klinowe pochodzące z okresu rządów Hammurabiego, jego korespondencja z urzędnikami, teksty gospodarcze, a zwłaszcza odkryty w czasie badań wykopaliskowych w Suzie (Elam) w 1902 r. kodeks umożliwiają skreślenie obrazu państwa i społeczeństwa babilońskiego w tym czasie.  Życie Sumerów pozostawało pod przemożnym wpływem religii. Sumerowie wierzyli w siły przyrody, czczone pod postacią demonów. Początkowo każde miasto czciło swoje bóstwo. Później wytworzył się cały panteon bóstw. Budowano ogromne świątynie, przy nich wznoszono ogromne wieże tzw. Zigguraty. Szczególną czcią otaczali Sumerowie bóstwa płodności. U Sumerów rozwinęła się sztuka pisarska. Życie codzienne i rozwijająca się gospodarka zmuszały do spisywania dokumentów. Powstały epopeje treści o mitologicznej - poemat o Gilgameszu z zachowaną relacją o potopie.	Polityka Społeczna
System społeczny	Ustrój społeczny – ogólna charakterystyka Gospodarka Sumerów stała na wysokim poziomie. Stosunki gospodarcze Sumerów opierały się głównie na rolnictwie i hodowli bydła. Utrzymywali oni także system irygacyjny. Otworzenie kanału było często ważnym wydarzeniem w życiu gminy czy całego państwa. Ciężar budowy i oczyszczania tego kanału spadał na chłopa. Sumerowie rozwinęli lub wynaleźli:  · Rozwinęli produkcję cegły · Wynaleźli koło garncarskie.  · Wynaleźli koło do wozu . · Prawdopodobnie wynaleźli aliaż miedzi i cyny (metali uzyskiwanych z pobliskiego Iranu), znany pod nazwą brązu.  · Wynaleźli kolorowe szkła Rozwinęli sztukę złotniczą Sumerowie mocno rozwinęli handel, sięgający do doliny Indusu, gdzie znaleziono przedmioty pochodzenia sumeryjskiego datowane na połowę III tysiąclecia. Na zachodzie handel Sumerów dotarł do granic Azji Mniejszej jak i również do Egiptu. · Wynaleźli system sześćdziesiętny. · Wynaleźli kalendarz · Wynaleźli piwo·J · Matematyka – kąty, pola powierzchni, podział czasu·  · Budownictwo monumentalne – zigguraty·  · Poemat o Gilgameszu – powstał około 2300 – 2200 lat p.n.e., to najstarszy epos i pierwsze dzieło literackie ludzkości. Zabytki piśmiennictwa Mezopotamii starożytnej, teksty klinowe w językach sumeryjskim i akadyjskim, datuje się od końca IV tysiąclecia p.n.e. do 1 połowie n.e. Piśmiennictwo Mezopotamii stanowi spuściznę dwóch odrębnych grup etnicznych:  Sumerów i  Semitów (Akadów, Babilończyków, Asyryjczyków).  Teksty sumeryjskie stanowiły często podstawę dla utworów akadyjskich (wielokroć dwujęzycznych). Piśmiennictwo Mezopotamii charakteryzują:  · utylitaryzm,  · elitarność,  · tradycjonalizm,  · anonimowość,  · różnorodność gatunków literackich.  W starożytnej Mezopotamii tytułem utworu był jego pierwszy zwrot, powtórzony na końcu, gdzie podawano też liczbę tabliczek, na których tekst spisano. Różnorodność tekstów: · Mity; · Eposy; · Legendy; · Pieśni religijne (tzw. liryka kultowa); · Teksty: magiczne, wróżbiarskie, filozoficzne; · Dysputy; · Przysłowia;  · Przypowieści; · Teksty prawne; · Teksty historyczne; · Teksty naukowe. Wierzenia Sumerów – politeistyczne i antropomorficzne, oparte m.in. na kulcie sił przyrody i ciał astralnych. Religia Sumerów, ukształtowana w ciągu III tysiąclecia p.n.e., powstała z połączenia kultów istniejących w poszczególnych miastach-państwach.  Według wierzeń Sumerów z przedwiecznego morza kosmicznego wyłoniły się bóstwa — stworzyciele świata:  · An (‘niebo’) i  · Ki (‘ziemia’);  · z ich związku powstał bóg atmosfery Enlil (‘pan powietrza’), który oddzielił An od Ki i uczynił nad ziemią sklepienie niebieskie.  Trzecie z bóstw-stworzycieli — Enki, bóg mądrości, ukształtował ziemię wg planów-praw Enlila; utrzymanie ładu ziemskiego powierzono licznym bóstwom niższego rzędu. Z atmosfery i ziemi powstały bóstwa astralne, m.in.: · Utu (‘słońce’), · Nanna (‘księżyc’) i · Inan/n/a (‘planeta Wenus’).  Szczególne miejsce w wierzeniach Sumerów zajmował kult płodności i związany z nim kult świętego drzewa. Wiele koncepcji teogonicznych, kosmogonicznych i innych, związanych z predestynacją, badaniem woli bogów (magia, wróżbiarstwo), etyką, pojęciem grzechu i życiem pozagrobowym zostało, za pośrednictwem m.in. religii babilońsko-asyryjskiej, przeniesionych do religii Greków, Etrusków i Rzymian. Ludzie w dolinie Eufratu i Tygrysu trudnili się przede wszystkim uprawą roli, hodowlą bydła. Budowali łodzie i tratwy umożliwiające podróże morskie. Wyrabiali ceramiczne naczynia. Jednak głównym i najbardziej rozwiniętym zajęciem był handel, gdyż przez Międzyrzecze prowadziły szlaki handlowe z Chin i Indii do Europy i Afryki. Kupcy mezopotamscy wyprawiali się do sąsiednich krajów, oferując im mezopotamskie tkaniny wełniane, ozdoby i broń oraz pszenicę, jęczmień, daktyle; w zamian otrzymywali potrzebne im towary, przede wszystkim jednak chcieli surowców jak drewno, złoto czy rudy metali, których tak brakowało w Międzyrzeczu.  Wymiana handlowa z czasem stała się bardziej złożona. Zawierano umowy handlowe: początkowo wystarczyły tylko ustne, ale z czasem przekonano się, że te na piśmie są bardziej pewne. Dla ułatwienia wymiany towarów wprowadzono jednolity system miar wag, długości i powierzchni w wielu krajach. Rodzina w Mezopotamii - rodzinę tworzyli mąż i żona z dziećmi. Mieszkali oni wspólnie w swoim domu z cegły lub trzciny. Ojcowie rozporządzali dziećmi; mogli je oddać w zastaw jako gwarancję spłaty długów. Powszechnym pożywieniem było pieczywo, a także soczewica, fasola, papka z jęczmienia. Ryby dostarczało morze i kanały nawadniające. Desery słodziło się miodem lub cukrem z palmy daktylowej.	republiką ludowo-demokratyczną
Religia	Dużą rolę w życiu mieszkańców Mezopotamii odgrywała religia. Każde miasto czciło swojego boga opiekuna. Naczelnym bóstwem Babilonu był Marduk, uznawany za stwórcę świata. Sprawowaniem kultu zajmowali się kapłani, a najwyższym z nich był król. Szczególną cześć oddawano bogom w święta. W tych dniach obowiązywał zakaz pracy, aby wszyscy mieszkańcy mogli brać udział w uroczystych obchodach.(politeizm)	Islam islam, przy czym szyitów jest 56-61%, a sunnitów - 35-41%. Oprócz  muzułmanów spotyka się także chrześcijan (443 tys., w tym 200 tys. katolików obrządków  chaldejskiego, łacińskiego, syryjskiego i ormiańskiego), na południu - mandaici, a na północy,  wśród Kurdów, jezydów i Ahl-e hakk.
Pozycja ekonomiczna	Dzięki wprowadzeniu sytemu irygacyjnego osiągnęli wysokie plony. Uprawiali pszenicę, proso, len, rośliny oleiste, warzywa
Nazwy konfliktów		- wojna iracko - irańska - wojna palestyńka - wojna sueska - konflikt arabsko - żydowski
Język *	- język sumeryjski- język hetycki - język elamicki- język hurycki - język akadyjski	Używane języki: arabski oraz na północy kurdyjski.

Egipt	Dawniej	Dziś
System polityczny	ewolucja ogólna charakterystyka Monarchia despotyczna jako typowy ustrój cywilizacji starożytnego wschodu. Najtrwalszą i najdłużej istniejącą z monarchii w historii świata była monarchia egipska.  W ciągu niemal 3 tysięcy lat (od 3000 r. p.n.e.) krajem rządził niezmiennie ten sam typ władcy, którego atrybuty władzy oraz instytucje w zasadzie nienaruszone. Imię króla najczęściej zastępowano nazwą monarszego pałacu – „wielkiego domu”, czyli w języku Egipcjan per-aa, a w postaci przekazanej nam przez Greków – FARAON.  Najważniejszą cechą władzy faraona był jej boski, sakralny charakter, a sam faraon był wręcz utożsamiany z bogiem – Horusem, co oznaczało, że w Egipcie panowała teokracja (z gr. theokratia, „władza boga”). W miarę upływu czasu umniejszała się boskość faraona. Ostatecznie wierzono, że faraon dopiero po śmierci stawał się naprawdę bogiem Ozyrysem. Jednocześnie zmieniały się pojęcia Egipcjan na temat zaświatów. O ile wcześniej uważano, że życie w nich możliwe jest tylko dla faraona, potem także jego rodziny i urzędników, to później zaczęto wierzyć, że jest to perspektywa życia także dla każdego człowieka. W okresie Średniego Państwa (XX-XVII w. p.n.e.) faraon stał się wybrańcem boga, w okresie Nowego Państwa (XVI-XI w. p.n.e.) faraon pojmowany był już „tylko” jako odbicie, obraz boga, tak jak posąg kultowy, nie był już nawet synem boga. Rozpowszechniła się idea ziemskiego pochodzenia monarchii. Nadal jednak Amon-Re, będący wówczas najsilniejszym bogiem Egiptu, wybierał sobie spośród wielu tego, a nie innego władcę na swojego ziemskiego następcę. Niezmiennie absolutna pozostawała też władza faraona, bo obojętnie, czy był żyjącym bogiem, czy tylko synem boga, zarówno on, jak i jego reprezentanci mieli nad poddanymi wszelką władzę. Faraon był najwyższym kapłanem, ustawodawcą, sędzią, wodzem. Tylko tak silna władza mogła zrealizować gigantyczne przedsięwzięcia, jakimi była budowa piramid czy wielkie prace melioracyjne. Przykładowo po wylewie rzeki Nil należało zmobilizować całą ludność do pracy przy uprawie zawodnionej i użyźnionej naniesionym mułem ziemi. Z kolei po obfitych zbiorach część plonów gromadzono w magazynach z przeznaczeniem na przyszły zasiew lub jako rezerwę na czas nieurodzaju. Sprawna realizacja tych zadań wymagała istnienia władzy cieszącej się bezwzględnym posłuchem. Absolutny autorytet władców wymuszały zastępy urzędników i żołnierzy. Nie przypadkiem egipska maksyma z XXII w. p.n.e. głosiła: „Budź trwogę, tak żeby ludzie bali się ciebie. Tylko taki urzędnik, którego ludzie się boją, jest prawdziwym urzędnikiem. Patrz- chwała urzędnika polega na tym, że czyni to, czego domaga się prawo.” Ponieważ wierzono, że dobroczynne działanie rzek zależy od woli bogów, państwo organizowało obrzędy religijne i zbiorowe modły oraz składanie ofiar.  W historii starożytnego Egiptu nigdy nie spisano żadnych praw, które w jakikolwiek sposób umniejszałyby władzę króla. Ograniczały ją tylko i wyłącznie faktyczne wpływy rosnących momentami w siłę urzędników.  Czasem wręcz przejmowali władzę i zamieniali faktycznie Egipt w teokrację. Najwyższym po faraonie dostojnikiem był wezyr – zwykle jego krewny bądź po prostu syn. Faraonowie powołali tę instytucję do pomocy w rządzeniu wielkim krajem, zawsze noszącym piętno podziału na Egipt Dolny i Górny, i dla wprawienia swoich potomków w sztuce rządzenia.  Podatki płacono w naturze, bo Egipcjanie nie używali pieniądza. Za służbę faraon płacił nadziałami ziemi, które z pokolenia na pokolenie gromadziły rodziny urzędników i oficerów.	republika prezydentska
System społeczny	Ustrój społeczny – ewolucja; ogólna charakterystyka Większość mieszkańców Egiptu stanowili chłopi. Byli oni osobiście wolni, co nie znaczy, że mieli prawo swobodnego dysponowania całym swoim czasem. W okresie, kiedy pola uprawne zalewały wody Nilu, chłopów powoływano do wykonywania różnych prac na rzecz państwa. Oni właśnie, pod nadzorem inżynierów i urzędników, wznosili piramidy, świątynie i monumentalne pomniki. Specjalny status mieli pisarze. Nauka pisma trwała bardzo długo i była niezwykle żmudna. Dlatego też osoby, które opanowały tę trudną sztukę, cieszyły się dużym prestiżem społecznym. Dużą rolę odgrywali w Egipcie urzędnicy państwowi. Wynikało to z charakteru władzy królewskiej: faraon sprawował kontrolę nad wieloma gałęziami wytwórczości, niezbędny był rozbudowany aparat administracyjny sprawujący nadzór nad różnymi dziedzinami życia. Liczne wskazówki dotyczące postępowania wobec urzędników, skierowane zarówno do ich podwładnych, jak i petentów, ukazują obraz pełen poddańczości i całkowitej przewagi osób stojących wyżej w hierarchii: „Zginaj kark przed zwierzchnikami swoimi, przed twoim przełożonym na dworze królewskim, a dom twój będzie trwale bogaty i obchodzić się będą z Tobą przyzwoicie. To bardzo źle przeciwstawiać się zwierzchnikowi, bo człowiek żyje tylko dzięki życzliwości zwierzchnika i kiedy jego ręka nie wyciąga się, żeby podwładnego pozbawić osłony.”  W hierarchii urzędniczej najwyższe miejsce zajmował wezyr, prawa ręka władcy, właściwy nadzorca systemu administracyjnego. Dobór odpowiedniej osoby na to stanowisko był dla każdego faraona sprawą niezmiernej wagi. Nielojalny z zbyt ambitny wezyr mógł bowiem zagrozić władzy królewskiej. Osobną grupę społeczeństwa stanowili kapłani. Zajmowali się przede wszystkim kultem, ale także zarządzaniem posiadłościami ziemskimi, które poszczególni władcy przyznawali w darze świątyniom. Rytuały ku czci bóstw były niezmiernie skomplikowane i czasochłonne, poza tym kapłanów obowiązywały liczne nakazy i zakazy, nieraz dość uciążliwe. Musieli oni dbać, aby ich ciała pozbawione byłby jakiegokolwiek owłosienia, przestrzegali też ścisłych przepisów dotyczących stroju. Jednakże ich wysoka pozycja społeczna i zamożność wynagradzały im te niedogodności.  Wszelkie stanowiska państwowe obsadzane były przez mężczyzn. Jedynym wyjątkiem były „małżonki Amona”, kobiety będące kapłankami tego boga w Tebach. W początkach Epoki Późnej sprawowały one władzę nad całym okręgiem tebańskim.
Religia	Religia starożytnego Egiptu wzbudzała emocje zarówno w starożytności jak i w czasach nowożytnych. Dziś również nurtuje badaczy nie do końca rozwiązany problem określenia charakteru religii dawnych mieszkańców kraju nad Nilem.  Spory i dyskusje koncentrują się wokół określenia czy religia ta była politeistyczna, czy też przejawiała pewne tendencje do monoteizmu. Na pewno miała charakter synkretyczny, co polegało na łączeniu cech różnych bóstw w jeden byt.  Już od czasów starego państwa religia była opracowywana i porządkowana przez teologów ze świętych okręgów Heliopolis, Hermopolis i Memfis. Wszystkie bóstwa podlegały podstawowym zasadom doktrycznym głoszącym pogląd o powstaniu i rozwoju świata przez stopniowe wyłanianie różnych postaci bytu z jednego boskiego prapierwiastka. Z tąd wypływało przekonanie, że całość kosmosu istnieje w bóstwie stwórcy. Kapłani też głosili teze o przekształceniu się jednych form bytu w drugie. Dlatego w starożytnym Egipcie istniały obok siebie sprzeczne i nie wykluczające się nawzajem kosmologie Heliopolitańska, Harmopolitańska i Memficka.  Do najpopularniejszych bóstw w egipskim panteonie należała Triada, Ozyrys, Izyda i Horus.	MuzułmanieChrześcijanie Żydzi
Pozycja ekonomiczna	Główną przyczyną wielkości i trwałości zdobyczy cywilizacji egipskiej było specyficzne położenie. Łączność poprzez  z wielkimi centrami cywilizacyjnymi, takimi jak Mezopotamia, Anatolia, a w okresie późniejszym starożytna Grecja, sprzyjała wymianie idei. Jednoczesna łatwość obrony przed zagrożeniami płynącymi z tego sąsiedztwa dzięki warunkom naturalnym prowadziła do trwałości i jednorodności kultury egipskiej. Regularne wylewy Nilu i w efekcie wysoka urodzajność gleby były korzystne dla rozwoju rolnictwa. Utrzymanie skomplikowanego systemu irygacyjnego rodziło potrzebę nadzoru administracyjnego, co z kolei prowadziło do powstania silnej władzy centralnej, z czasem zideologizowanej religijnie, oraz powstania pisma (hieroglify). Bliskość kopalń miedzi, złota i kamieni szlachetnych (Synaj, Nubia) przyczyniła się do rozwoju rzemiosła i wymiany handlowej z sąsiadami, a ogólna dostępność trwałego materiału budowlanego w postaci kamienia sprzyjała rozwojowi budownictwa.
Nazwy konfliktów	- konflikt z Hyksosami ( bitwa pod Awaris) - zbrojne starcie armii Egiptu i koalicji książąt syryjskichbitwa (bitwa pod Megiddo) - konflikt egipso-hetycki (bitwa pod Kadesz) - konflikt z babilończykami (bitwa pod Karkemisz)	-wojna domowa
Język *	Język egipski